Geçici Vergi Nedir, Nasıl Hesaplanır? KOBİ’ler İçin Detaylı Rehber

“Geçici vergi”, halk arasında “peşin vergi” olarak da anılır. Temel mantığı şudur: ticari kazanç sahipleri (basit usulde vergilendirilmeyenler), serbest meslek erbapları ve kurumlar vergisi mükellefleri, yıl sonu gelir/kurumlar vergisi yükümlülüklerini beklemeden, yıl içinde dönemsel olarak (genellikle üçer aylık dilimlerle) vergi ödemek zorundadır. Bu ödemeler nihai vergiye mahsup edilir.

Bu sistem, devletin vergi gelirini yıl boyunca dengede tutması, işletmelerin ani büyük vergi yükünü tek seferde karşılamak yerine dağıtmasına olanak tanır.

Kimler Geçici Vergi Öder? Kimler Muaf?

Geçici vergiye tabi olanlar:

• Gerçek usulde ticari kazanç sahipleri 
• Serbest meslek erbapları
• Kurumlar vergisi mükellefleri (şirketler, anonim/limited şirketler vb.)

Geçici vergi ödemeyecek ya da muaf olanlar:

• Basit usulde vergilendirilenler
• Yıllara yaygın inşaat ve onarma işleri (belirli şartlar altında)
• Zirai kazanç sahipleri (istisnai durumlar hariç)
• Menkul ve gayrimenkul sermaye iradı kazançları
• Noterlik görevinden elde edilen kazançlar

Bu muafiyetler, ilgili vergi kanunları ve istisna düzenlemeleri (Gelir Vergisi Kanunu, Kurumlar Vergisi Kanunu, Vergi Usul Kanunu) ile belirlenmiştir.

Geçici Vergi Dönemleri ve Beyan-Ödeme Zamanları

• Geçici vergi uygulaması genellikle üçer aylık periyotlarla işler. Yani yıl içinde üç dönem üzerinden beyan ve ödeme yapılır.
• Dördüncü dönem (Ekim-Aralık) için ayrıca beyanname verilmeyebilir; bu dönem vergi, yılsonu gelir/kurumlar vergisi beyanı kapsamında ele alınır.
• Beyanname verme ve ödeme tarihleri genellikle dönemi izleyen ikinci ayın 17. günü akşamıdır. Örneğin Ocak–Mart dönemi için 17 Mayıs, Nisan–Haziran için 17 Ağustos, Temmuz–Eylül için 17 Kasım gibi tarihler geçerlidir.

Not: Kanuni sürelerin değişebileceğini unutma; her yıl Maliye / GİB yayınlarını kontrol etmek şarttır.

Geçici Vergi Oranları

Oranlar, mükellef tipine göre farklılık gösterir:

Mükellef Türü	Geçici Vergi Oranı
Gelir vergisi mükellefleri (gerçek usulde)	%15 (genel uygulama)
Kurumlar vergisi mükellefleri	%20 (safi kazanç üzerinden)
Finansal kurumlar (istisnai durumlar)	Bazı kaynaklar daha farklı oranlar öngörüyor

Bu oranlar, ileriki yıllarda değişebilir; güncel versiyonu Maliye / GİB’in resmi duyurularından takip etmek gerekir.

Geçici Vergi Nasıl Hesaplanır?

Geçici vergi hesaplaması, yıl başından ilgili dönemin sonuna kadar elde edilen kümülatif kazançlar üzerinden yapılır, ancak önceki dönemlerde ödenmiş geçici vergiler bu matrahtan düşülür.

Basitleştirilmiş adımlar:

1. Yıl başından döneme kadar elde edilen toplam kazancı tespit et.
2. Bu kazançtan gider ve maliyetler düşülerek safi kazanç bulunur.
3. Uygulanacak geçici vergi oranını uygula (örneğin %15 veya %20).
4. Daha önceki dönemde ödenmiş geçici vergi tutarını mahsup et.
5. Kalan tutar, dönem için beyan ve ödeme yükümlülüğü doğurur.

Örnek:

• Ocak-Mart dönemi: kazanç 100.000 TL → geçici vergi = 100.000 × %15 = 15.000 TL
• Nisan-Haziran dönemi: kümülatif kazanç 250.000 TL → geçici vergi = 250.000 × %15 = 37.500 TL
  → ikinci dönem için ödenecek kısmı: 37.500 – 15.000 (ilk dönem) = 22.500 TL

Muhasebe Kayıtları ve İkincil İşlemler

• Geçici vergi tutarı, genelde “193 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar” hesabına borç; gider hesabına karşılık kaydedilir.
• Ödeme gerçekleştiğinde “360 Ödenecek Vergi ve Fonlar” hesabı alacaklandırılarak kapatılır.
• Yıl sonunda, geçici vergi toplamı yıllık gelir/kurumlar vergisinden mahsup edilir; fazla ödeme varsa iade alınabilir.

Detaylı kayıt disiplini, denetim süreçlerinde savunmayı kolaylaştırır.

Eksik Beyan, Geç Ödeme ve Cezalar

• Geçici verginin eksik beyan edilmesi durumunda, mükerrer 120. madde uyarınca vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi uygulanır.
• Yanılma payı sınırı genellikle %10’dur; yani eksik beyan edilen kısmın %10’unu aşarsa cezai işlem başlar.
• Geç ödenen tutarlara gecikme faizi uygulanır.
• Ödenmemiş geçici vergi tutarları, yıllık beyanname üzerindeki vergi borcundan mahsup edilemez (ödenmiş olma şartı aranır).

Dikkat Edilmesi Gereken İstisnai Durumlar ve Uyum

• Geçici vergi matrahı hesabında ** gelir ve kurumlar vergisinde geçerli indirim ve istisnalar** göz önünde bulundurulur.
• Yeni başlayan mükellefler için, ilk üç aylık dönem kazançları üzerinden beyan zorunluluğu doğabilir.
• Bazı kaynaklarda, geçici vergi ödeme dönemleri üç döneme indirildiği, dördüncü dönem beyanının kaldırıldığı belirtiliyor.

b2bNet'le Geçici Vergi Sürecinde Kolaylık

b2bNet, geçici vergi ile ilgili süreçleri hem otomatik hem güvenli hale getirmene yardımcı olur:

• Gelir-gider, kayıtlar ve kazançlar sistem içinde otomatik izlenir.
• Geçici vergi oranları ve mahsup işlemleri dijital ortamda yönetilir.
• Eksik beyan veya kayıt hataları için kontrol raporları sunar.
• Denetime hazır kayıt yapısı ve belge izi sağlar.

Böylece geçici vergi yükünüz hem idari hem de operasyonel açıdan hafifletilir.

Geçici vergi, Türkiye’de ticari ve mesleki faaliyetler yürüten işletmelerin mali yükünü yıl boyunca dengeli şekilde dağıtan bir mekanizmadır. Ancak doğru uygulanmazsa, eksik beyan, ceza ve faiz riskleri doğurur.

KOBİ’ler için bu süreç, detaylı kayıt disiplini, belgelerin eksiksiz tutulması ve dijital sistemlerin etkin kullanımı ile kolaylaştırılabilir. b2bNet gibi entegre çözümler, geçici vergi sürecini daha kontrollü ve güvenli hale getirir.

İnternet sitemizde yer alan içerikler genel bilgilendirme amaçlıdır ve uzman tavsiyesi niteliği taşımamaktadır. Konu hakkında kişiselleştirilmiş tavsiyeler için bir uzmana danışmanız gerekmektedir. Sunulan bilgilerin doğruluğu, eksiksizliği ve güncelliği tarafımızca garanti edilmemektedir.